قاچاق گندم و آرد

قاچاق گندم و آرد

دکتر حبیب اله فصیحی

 درج شده در نشریه اقتصاد پنهان شماره 9 مهر و آبان 88 صص 14-8

مقدمه

از جنبه ی اقتصادی تعریف مشخصی برای قاچاق وجود ندارد . سازمان های مختلفی که در کار مبارزه با قاچاق دخالت دارند ، هر یک تعریفی خاص ارائه می دهند . برخی نقل و انتقالات کالا بدون پرداخت عوارض گمرکی و سود بازرگانی را قاچاق کالا تلقی کرده و برخی قاچاق کالا را مجموعه ی فعالیت های اقتصادی بخش تولید و خدمات می دانند که خارج از مقررات و چارچوب های تعیین شده و به قصد  کسب درآمد بیش تر از راه غیر قانونی ، انجام می گردد[1] بر اساس تعریف آخر ،دایره ی شمول قاچاق از بخش خرید و فروش و تجارت فراتر رفته و تولید را نیز شامل می گردد وانگهی در بخش خدمات و تجارت نیز ، قاچاق تنها منحصر به بازرگانی خارجی و ورود و صدور کالا نبوده و خرید و فروش و توزیع غیر قانونی و خارج از شبکه کالاها را هم مشمول خود قرار می دهد . به این جهت هر چند مطابق برخی تعاریف  ، خرید و فروش غیر قانونی و توزیع خارج از شبکه آرد یارانه ای در بازارهای داخل در چارچوب قاچاق قرار نمی گیرد اما از نگاه بعضی تعاریف دیگر ، این امر نیز در شمول قاچاق است .

   نان از قدیمی ترین و اصلی ترین موادغذایی است که از گذشته های دور تا به امروز غذای اصلی مردم در بسیاری از کشورهای جهان بوده است و روزانه بخش عمده ای از انرژی، پروتئین، املاح معدنی و ویتامین های گروه B مورد نیاز مردم جهان را تامین می‌کند.

در کشور ما نیز با توجه به ویژگی‌های منطقه‌‌ای، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی، غلات به ویژه نان از منابع اصلی الگوی غذایی روزانه‌ی جامعه محسوب می‌شوند. به‌گونه‌ای که کالری مورد نیاز 43 درصد از خانوارهای شهری و 56 درصد از خانوارهای روستایی از راه مصرف نان تأمین می‌شود. پایه ی تغذیه در کشور ما بر اساس نان می باشد.  ایران با مصرف سرانه 180-200 کیلوگرم در سال رتبه ی نخست مصرف نان در جهان را به خود اختصاص داده است. ریشه ی مصرف نان در تفکر سنتی تغذیه جامعه بوده و نان همواره قوت غالب خانواده های ایرانی  را تشکیل می داده است .

عمده ی نان مصرفی کشور از آرد گندم به دست می آید ، بنابر این گندم یکی از کالاهای اساسی در اقتصاد است که متأسفانه با وجود پیشرفت‌های کشور در زمینه ی کشاورزی و افزایش سطح زیر کشت و بالا بردن میزان بازده تولید محصولات کشاورزی، به خاطر عواملی چون: رشد جمعیت، فرهنگ غلط مصرفی جامعه در مصرف نان و بی‏توجهی تولیدکنندگان نان به مسائل فنی پخت، هنوز شاهد واردات این محصول هستیم. در کشورما میزان مصرف گندم در سال‌های اخیر رو به افزایش نهاده است، به طوری که از نظر آمارهای بین‌المللی، ایران هشتمین مصرف کننده گندم در دنیا است که بخش عمده آن به صورت نان مصرف می‌شود.

ارزش و جایگاه مهم نان در سبد غذایی خانوارها به خصوص خانواده های کم درآمد و اهمیت آن در تغذیه و تامین های غذایی مردم ، دولت را بر آن داشته تا با هدف فراهم سازی حداقل تامین غذایی برای خانوارها، از سال های گذشته سیاست های حمایتی در خصوص قیمت نان مصرفی مردم در پیش بگیرد تا این اطمینان حاصل گردد که کم درآمدترین خانوارها هم از تهیه لقمه نانی برای عائله خود عاجز نیستند . اما ضعف های ساختاری و اجرایی این سیاست  در گذر زمان ، راه را برای برخی سودجویان هموار ساخته تا با قانون شکنی و پشت کردن به هنجارهای جامعه و منافع عمومی ، این کالای حیاتی را که با سیاست های حمایتی بایستی در شبکه خاصی توزیع و مصرف گردد ، از مسیر توزیع و مصرف قانونی خارج ساخته و و هزینه هایی را که دولت از این بابت برای حمایت از تغذیه مردم  و برای آحاد جامعه اختصاص داده را به جیب خود سرازیر سازند .  به این گونه پدیده ی زشت قاچاق دیر زمانی است سایه سیاه خود را بر سر این سفره نیز افکنده است . نوشتار اخیر نگاهی کوتاه به مسئله ی قاچاق و توزیع خارج از شبکه گندم و آرد دارد.

نگاهی به تولید و مصرف گندم در کشور

            گندم از گیاهانی است که کشت آن به آب و هوای خاصی نیاز نداشته و کشت این محصول در تمام پهنه ی کره ی زمین جز نواحی مرطوب استوایی و نواحی بسیار سرد قطبی متداول است . کشت گندم در کشور ما نیز از دوره های تاریخی گذشته رواج داشته و از گذشته های دور قوت و خوراک اصلی مردم از گندم فراهم می گردیده است . به جز نواحی مرطوب  شمال کشور اکنون نیز تولید گندم  در همه ی جاهای کشور صورت می گیرد و در همه ی نقاط، غذای اصلی از آرد گندم به دست می آید . گرچه با پیشرفت در فناوری  به ویژه در صنایع غذایی ،  گندم علاوه بر تامین نان ، مصارف متعدد دیگر نیز یافته  و این مصارف هر روز گوناگون تر می گردد ، اما هنوز هم نقش و جایگاه اصلی مصرف گندم در ایران هم چنان تهیه نانی است که تقریبا هیچ سفره ای در هیچ وعده ی غذایی از آن بی نصیب نمی باشد .

جدول( 1 )آمار تولید گندم کشور

سال زراعی	تولید (هزار تن )
62-61	6042
63-62	5959
64-63	6195
65-64	6304
66-65	6591
67-66	6552
68-67	6257
69-68	6278
70-69	6196
71-70	6639
72-71	6607
73-72	6782
74-73	6567
75-74	6328
76-75	6299
77-76	6180
78-77	4739
79-78	5100
80-79	5501
81-80	6241
82-81	6409
83-82	9750
84-83	6551
85-84	1014
87-86	7222
88-87	5250

 ماخذ : وزارت جهاد کشاورزی

همان طور که ارقام جدول نشان می دهند ، تولید گندم کشور هر ساله نوسان زیادی داشته که علت اصلی آن وابستگی تولید و عملکرد محصول به وضعیت جوی و میزان و توزیع بارش در ماه های سال است . طبیعی است که تولید در سال های با بارش زیادتر به خصوص در سال هایی که بارش در هفته های آغازین سال زیادتر است افزایش یافته و بر عکس در سال های خشک سالی کاهش بیابد . مخصوصا از این جهت که بخش مهمی از تولید مربوط به زمین های دیم است که تولید در آن ها به طورمستقیم به بارش بستگی دارد .

 دغدغه ی تولید گندم در ایران نیز به سال ها قبل برمى گردد. به گونه اى که با توجه به نقش بسیار پررنگ این محصول در الگوى مصرفى کشور،  نظام ، نه تنها همواره به تولید گندم چشم داشته بلکه براى خودبسندگى در آن هدف گذارى کرده است. هدف گذارى اى که به دلایل متعدد مدت هاست عقیم مانده است . چنان که با احتساب سال۱۳۲۱ به عنوان سال پایه براى واردات گندم، ایران پس از حدود ۶۲سال یک بار در سال 1383 به خودکفایى رسید.اهمیت این رخداد با در نظر گرفتن سرانه مصرف بالا و وابستگى شدید کشور به گندم آشکارتر مى شود زیرا ایران با وجود سهم یک درصدى از جمعیت، حدود ۲‎/۵درصد گندم جهان را مصرف مى کند. نکته ی جالـب آن که، سـرانه ی مصـرف گنـدم (غــذاى انسـان) در سـال۱۹۹۴ در ایـران بـه ۱۶۲‎/۲۳کیلوگرم رسید. رقم مصرف سرانه ی کل گندم (تمامى مصارف) نیز در کشورمان طى سال۱۹۹۷ میلادى ۲۴۷‎/۳۶کیلوگرم گزارش شده است . مصرف سرانه گندم کشور از حدود 230 کیلوگرم در سال 1350 به حدود 200 کیلوگرم در سال 1355 تقلیل یافته و از آن پس با یک سیر نزولی به حدود 150 کیلوگرم در سال ها ی اخیر رسیده است . آمارها نشان می دهند که کشور ما با سرانه مصرف 140 تا  164 کیلوگرم، جزء کشورهایی است که بالاترین مصرف نان را به خود اختصاص می دهند. این در حالی است که کشورهایی چون انگلستان 52 کیلوگرم، آلمان 83 کیلوگرم، سوئیس 41 کیلوگرم، فرانسه 53 تا 56 کیلوگرم، آمریکا 26 تا 29 کیلوگرم، کشورهای اتحادیه اروپا  68 کیلوگرم، هند 97 کیلوگرم و ترکیه 100 کیلوگرم سرانه مصرف دارند.

  سیاست هاى پس از انقلاب اقدامات عملى خودکفایى در تولید گندم، با اجراى طرح محورى گندم در سال ۶۹ -۱۳۶۸ آغاز شده و تولید گندم از حدود ۴‎/۱میلیون تن در سال پایه به حدود ۷ میلیون تن در سال ۷۲ رسید.

          با همه ی تلاش هایی که در جهت خودکفایی کشور  در این محصول راهبردی صورت گرفته باز هم بخش مهمی از نیاز کشور از طریق واردات تامین می شود جدول (2 )آمار واردات گندم در سال های اخیر را نشان می دهد :

سال	مقدار ( تن)
1387	1239267
1386	160044
1385	3039
1384	99572
1383	0
1382	646028
1381	2794711
1380	6771083
1379	5766276
1378	6155936

ماخذ : معاونت پژوهش و آمار و اطلاعات ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز

نمودار زیر هم بیانگر میزان تولید ، مصرف و تجارت گندم در سال های اخیر است:

ماخذ :FAO

 همان طور که گفته شد گندم از نظر سطح زیر کشت و مقدار برداشت ،از مهم ترین محصولات کشاورزی ایران است و به عنوان عمده ترین آن ها، دارای مصارف عدیده ای به شرح زیر می باشد :

1 - مصرف خانوار (مصرف انسانی) :به جز نان که معمول ترین نوع استفاده از گندم به حساب می آید، این محصول در تهیه ی فرآورده های دیگری مانند رشته، ماکارونی، انواع شیرینی وغیره به کار می رود. به دلیل اهمیتی که فرآورده های گندم در الگوی مواد غذایی مردم ایران دارد و 40 الی 45 درصد کالری و حدود 50 درصد پروتئین مورد نیاز روزانه هر فرد را تامین می نماید، بیش ترین سهم مصرف گندم در کشور، متعلق به مصرف خانوار است که رقمی در حدود 80 الی 85 درصد کل مصارف سالانه گندم را دربرمی گیرد .

2-  مصرف غیرخانوار (مصرف غیر انسانی) :این موارد، به دو قلم بذر و خوراک دام و طیور و مصارف جزئی دیگری مانند تهیه سبزه و غیره مربوط می شود که در مجموع حدود 15 تا 20 درصد کل مصارف سالانه را تشکیل می دهد.مقدار گندمی که به عنوان بذر مصرف می گردد و با سطح زیر کشت این محصول رابطه ی مستقیم دارد، حدود 8 الی 9 درصد گندم مصرفی کشور را شامل می شود .

جدول (3) _ روند تولید، تجارت و مصرف گندم طی سال های 1376 تا 1379

(ارقام به هزار تن)

شرح	1376	1377	1378	1379
تولید	10045	11955	8673	8088
واردات	5958	3535	6156	6578
صادرات	184	110	100	89
خوراک دام	2550	2300	2250	2230
مصرف انسان	11070	10760	11201	11412
ضایعات	799	775	741	733
تغییر ذخیره انبار	631-	958-	95	486
مصرف بذر	766	588	632	689
عرضه داخلی	15185	14422	14824	15063

ماخذ : FAO

عوامل زمینه ساز قاچاق آرد و گندم

                هم چون بسیاری کالاها، علت ریشه ای قاچاق آرد و گندم در ارتباط با تفاوت قیمت آرد توزیع شده با تسهیلات حمایتی و قیمت محصول در بازار آزاد و نیز تفاوت قیمت با کشورهای همسایه است . به دلایل متعدد دولت از سال های گذشته با تخصیص یارانه و تقبل بخش مهمی از قیمت ، در تلاش بوده نانی که مصرف عمومی مردم و قوت اصلی آن ها را تشکیل می دهد به قیمتی نازل به دست خانوارها برسد .

نخستین جهت گیری های حمایتی دولت در بخش کشاورزی در ایران به دوره صفویه مربوط می شود. در دوران صفویه نوعی تخفیف های مالیاتی و بعدها در دوران قاجار سیاستهایی درجهت توسعه زراعت اتخاذ گردید، که در آن دادن بذر و مساعده به مستاجر پیش بینی شده بود. در این دوره نوعی تخفیف های مالیاتی و بعدها در دوران قاجار سیاست هایی درجهت توسعه زراعت اتخاذ گردید ، که در آن دادن بذر و مساعده به مستاجر پیش بینی شده بود. اما دخالت مستقیم دولت در عرضه و تقاضا (تولید) در ایران از سال 1311 و با تصویب قانونی جهت تاسیس سیلو در تهران، به منظور خرید و ذخیره گندم توسط سازمان غله، برای مقابله با کمبودهای احتمالی آغاز شد. اما دخالت مستقیم دولت در عرضه و تقاضا (تولید) در ایران از سال 1311 و با تصویب قانونی جهت تاسیس سیلو در تهران ، به منظور خرید و ذخیره گندم توسط سازمان غله ، برای مقابله با کمبودهای احتمالی آغاز شد. در سال 1315 به سبب بارندگی به موقع، افزایش قابل ملاحظه ای در عرضه گندم به بازار پدید آمد. در سال 1315 به سبب بارندگی به موقع ، افزایش قابل ملاحظه ای در عرضه گندم به بازار پدید آمد. افزایش عرضه بر میزان تقاضا سبب کاهش شدید قیمت گردید. افزایش عرضه بر میزان تقاضا سبب کاهش شدید قیمت گردید. در همان سال دولت به  منظور حمایت از کشاورزان از طریق سازمان غله گندم را با قیمت بالاتر از قیمتهای بازار خریداری کرد. در همان سال دولت به منظور حمایت از کشاورزان ، به وسیله ی سازمان غله، گندم را با قیمتی بالاتر از قیمت های بازار خریداری کرد. تا سال 1321 هدف از دخالت دولت در بازار غلات، حمایت از کشاورزان و همچنین تهیه و ذخیره گندم و بخصوص تهیه نان ارزان برای مصرف کنندگان کم درآمد شهری بود  . تا سال 1321 هدف از دخالت دولت در بازار غلات ، حمایت از کشاورزان و تهیه و ذخیره ی گندم و به خصوص تهیه ی نان ارزان برای مصرف کنندگان کم درآمد شهری بود.      ایران اولین نظام سهمیه بندی همراه با یارانه را در زمان جنگ جهانی تجربه نموده است و این در حالی است که سابقه پرداخت یارانه به مفهوم کنونی آن به دهه 40 می رسد که این یارانه ها برای گوشت و گندم پرداخت می شد، اما رقم آن قابل توجه نبود و تا قبل از افزایش درآمد نفت به دلیل رشد اقتصادی متعادل و نرخ تورم این یارانه ها اندک بود. ایران اولین نظام سهمیه بندی همراه با یارانه را در زمان جنگ جهانی تجربه نموده است و این در حالی است که سابقه پرداخت یارانه به مفهوم کنونی آن به دهه ی 40 می رسد .این یارانه ها برای گوشت و گندم پرداخت می شد و رقم آن قابل توجه نبود و تا قبل از افزایش درآمد نفت به دلیل رشد اقتصادی متعادل و نرخ تورم این یارانه ها اندک بود.

براساس آمار و اطلاعات موجود از سابقه پرداخته یارانه در ایران ، همواره بالاترین یارانه پرداختی به گندم و آرد اختصاص داشته است.

جدول(4) میزان یارانه پرداختی به گندم و آرد(ارقام به میلیارد ریال )

سال	1379	1380	1382	1383	1384	1385	1386	1387
یارانه گندم و آرد	6450	7500	13759	16859	17903	22524	24570	24822
یارانه کالا ها و خدمات اساسی	8023	9677	21829	28436	36397	51610	56434	53067
سهم یارانه گندم از یارانه کالا ها و خدمات اساسی(درصد)	39/80	5/77	03/63	2/59	49	6/43	5/43	5/46

ماخذ : معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور

               در سال 1387 مقدار 7/9128 هزار تن انواع آرد (75 ریالی و 450 ریالی) توسط وزارت بازرگانی در قالب سهمیه‌های آرد شهری، خبازی روستایی و عشایری و مراکز آموزشی نیروهای مسلح، ارگان‌ها و واحدهای تولیدکننده نان‌های حجیم توزیع گردید. درحال حاضر یارانه پرداختی دولت بابت گندم و آرد بالغ بر 25 هزار میلیارد ریال است که در این شیوه بخش عمده یارانه صرف جبران تفاوت قیمت تمام شده آرد تا قیمت فروش آن خواهد شد.اکنون 2 نوع آرد جزء تعهدات یارانه‌ای دولت است، آرد خبازی 75 ریالی و آرد مصارف خاص 450 ریالی که به این ترتیب بسته به نوع توزیع آرد، از 2000 ریال تا 2400 ریال به ازای هر کیلو آرد، یارانه پرداخت می‌شود.

جدول (5) قیمت  یک کیلوگرم آرد یارانه ای و قیمت  آرد در بازار آزاد( ارقام برحسب ریال )

سال	1381	1382	1383	1384	1385	1386	1387	1388
آرد یارانه ای	330	330	330	450	450	450	450	450
آرد آزاد	1560	1800	2040	2200	2460	2700	2700	3100
تفاوت قیمت	1230	15670	1710	1750	2100	2250	2250	2650

قیمت ارزان نان نسبت به سایر مولفه های اساسی سبد غذایی خانواده هر چند ضروری است اما متاسفانه زیان بزرگی به پیکراقتصاد کشور وارد می نماید. جدا از این که نانوایان با استفاده از آرد ارزان قیمت و یارانه دار دقت و وسواسی در پخت نان و کیفیت آن به خرج نمی دهندو مصرف کننده نیز به دلیل ارزانی نان ، بیش از نیاز آن را تهیه و بعد به دلیل کیفیت پایین و بیات شدن سریع آن را دور می ریزد ،تفاوت فاحش قیمت آرد عرضه شده در شبکه یارانه ای و حمایتی با قیمت آرد در بازار آزاد موجب می گردد تا زمینه های قاچاق محصول بوجود آمده و نانوایان صرفه اقتصادی خویش را در کم تر پخت نمودن آرد تحویلی با کاهش ساعات کار ، طفره رفتن از پخت ، کند ساختن فعالیت ، کاهش راندمان کار و .  .  .  ، یافته و به فروش آزاد و قاچاق آرد اقدام نمایند . فروش آزاد سهمیه آرد دریافتی برای نانوایان صرفه اقتصادی زیادتری را با زحمت کم تر فراهم می آورد و آن ها را به فروش غیر قانونی و تخلف وسوسه می کند . هر کس سروکاری با نانوایان و خرید نان داشته باشد به خوبی این موضوع را درک می کند که چگونه کارگران نانوایی به بهانه های واهی از کار طفره می روند تا بتوانند آرد کم تری را در مسیر پخت مصرف کرده و اندوخته زیادتری برای عرضه ی آزاد و قاچاق فراهم آورند. هر شهروندی که اندک دقت نظری داشته باشد می تواند نظاره گرموتورسیکلت سورانی باشد که کیسه های آرد را در پوششی پنهان ساخته و حمل می کنند .  این محموله ها کیسه کیسه از نانوایی ها جمع آوری و در حیاط منزل یا مکان مناسب دیگری انبار و شبانه بارگیری و به مقاصد مشخصی گسیل می گردد تا مورد استفاده کارخانه ها و کارگاه های تولیدی و حتی گاوداری ها و مرغداری ها قرار گیرد . گذر این محموله ها از جاده ها و پاسگاه ها نیز چندان دشوار نیست . و به همین دلیل آرد قاچاق شده گاه حتی تا صدها کیلومتر دورتر و تا شهر های مرزی و گذرهای خارج از کشور نیز پیش می رود .

کارا نبودن شیوه های کنترلی و نظارتی در جلوگیری از تخلف و برخورد با متخلفان مزید برعلت گردیده تا زمینه های قاچاق فراهم باشد . نان و آرد کالاهایی حیاتی هستند و بنابراین دولت ناگزیر است آن رابه وفور در اختیار گذارد تا هیچ گاه شائبه ای در خصوص کمبود آن در اذهان ایجاد نشود . سیاست شبکه ی توزیع بر این است که موجودی انبار آرد در نانوایی فراوان باشد.  به این جهت است که با وجود آگاهی از میزان توانایی پخت و آرد مصرفی برای نان ، سهمیه ی تحویلی ناگزیر زیادتر از مصرف تعیین می گردد .  مجاری تخلف یعنی مراکز پخت یا همان نانوایی ها بسیار فراوان بوده و در هر کوی و برزنی پراکنده هستند ، این نیز کنترل و نظارت بر آن ها را دشوار می سازد .   متاسفانه در اغلب موارد دستگاه های نظارتی مسئول نیز با افراد خاطی هم دست بوده و به صورت شبکه ای و سلسه مراتبی از منافع حاصله بهره مند می گردند .  به این جهت است که گزارش دهی این فعالیت ها توسط افراد ی که بنا به وظیفه ملی ، اخلاقی و وجدانی خویش به گزارش و درخواست رسیدگی موضوع به دستگاه های مسئول می پردازند با تهدید های مالی و جانی روبرو می شود . نگارنده خود در موردی به گزارش و پی گیری موضوع  به دلیل وظیفه ملی و مزاحمت هایی که به خاطر بارگیری های شبانه در محل ایجاد شده بود پرداختم ولی هنوز چند قدمی از محل دور نشده بودم که موتور سورانی که مشخصات ظاهری من توسط همان فرد مسئول نظارت به آن ها معرفی شده بود ظاهر شده و با چاقو تهدید نمودند .  

برآورد دقیق میزان آردی که در مسیر قاچاق قرار می گیرد دشوار است . پاره ای محققان([2] )با استناد به شیوه های غیر مستقیم و از روی تعیین میزان مصرف کل و اختلاف آماری عرضه ی گندم، آرد و مصرف واقعی استفاده کرده، و ضمن برآورد مقدار عرضه ی گندم  ، با محاسبه  ی تفاضل عرضه ی گندم و مصرف آن میزان قاچاق را برآورد نموده اند . بنابر این :

تغییر در موجودی انبار + خالص واردات + تولید داخل = عرضه گندم

ضایعات + مصرف بذر + تغذیه دام و طیور + مصرف واقعی خانوار = مصرف گندم

مصرف گندم -  عرضه گندم =  قاچاق گندم

از آن جا که داده های مصرف گندم به صورت سرانه استخراج گردیده، جهت برآورد مصرف کل، میزان جمعیت کشور طی سال های مورد مطالعه از نماگرهای اقتصادی (انتشارات بانک مرکزی) استخراج و در مقدار سرانه مصرف ضرب گردیده است. نتایج حاصل نشان می‌دهد که در سال های 1376 تا 1379 مقدار مصرف گندم به ترتیب 9300 هزار تن، 9200 هزار تن، 9950 هزار تن و 9776 هزار تن بوده است.

جدول (5 ) برآورد مصرف گندم خانوارهای شهری و روستایی ایران

سال	مصرف سرانه (کیلوگرم/نفر)		جمعیت (میلیون نفر)		برآورد مصرف (تن)
	شهری	روستایی	شهری	روستایی	شهری	روستایی
1376	49/14	95/170	7/37	2/23	5334173	3966040
1377	19/133	39/174	7/38	2/23	5154453	4045844
1378	142	75/186	8/39	23	5655182	4295250
1379	03/134	5/186	8/40	1/23	5468424	4308150

مأخذ: مرکز آمار ایران - داده های خام طرح هزینه و درآمد خانوار و بانک مرکزی - نماگرهای اقتصادی

قابل ذکر است در این روش امکان دارد بخشی از ضایعات گندم و آرد بدلیل کم برآورد نمودن آمار ضایعات این کالا در قاچاق این کالا لحاظ گردد و با توجه به اینکه در این مطالعه آمار حاصل جمع ضایعات و قاچاق گندم و آرد مورد نیاز است این موضوع مشکلی برای تحقیق ایجاد نمی‌نماید.

برآورد عرضه، مصرف و قاچاق گندم با توجه به آمار جداول قبل در جدول (6) آورده شده است.

جدول( 6 ) برآورد عرضه، مصرف و قاچاق گندم

 (ارقام به هزارتن)

سال	عرضه	مصرف	قاچاق	قاچاق + ضایعات
1376	15188	13415	1773	2572
1377	14422	12863	1559	2334
1378	14824	13573	1252	1993
1379	15063	13429	1634	2367

با توجه به جدول ،حجم قاچاق گندم، آرد و ضایعات آن در سال ها ی 1376 تا 1379 به ترتیب 2573 هزار تن، 2334 هزار تن، 1993 هزار تن و 2367 هزار تن بوده است.

به گفته ی معاون وزیر بازرگانی میزان عرضه ی سالانه آرد خبازی در کشور حدود 5/8 میلیون تن است  [3]و در سال ،دست کم 20 درصد سهمیه ی آرد یارانه ای استان تهران وارد شبکه ی قاچاق می شود . جدول (7) آمار کشفیات آرد قاچاق در چند سال اخیر در برخی استان ها را نشان می دهد :

جدول (7) آمار کشفیات قاچاق و توزیع خارج از شبکه آرد

استان	دوره آماری	مقدار (کیلوگرم)
خراسان جنوبی	13830تا 1388	158560
سیستان و بلوچستان	1375 تا 1387	4249680
اردبیل	1383تا1388	118140
هرمزگان	1375 تا 1387	250320
آذربایجان غربی	1375 تا 1387	2386680
گیلان	1375 تا 1387	750056

استان	1378	1379	1380	1381	1382	1383	1384	1385	1386	1387
خراسان رضوی				71460	131235	46900	37120	130367	59274	100422
اردبیل	233154	195960	221400	138240	63200	115860	82370	166560	179400	122480
خوزستان	32400	1921	79000	75840	116560	89160	89600	81660	56440	114080
چهار محال و بختیاری	8880	0	4600	9880	67520	64600	66280	37400	19600	24000
قزوین		94760	79880	49560	98620	84080	54080	95120	190280	52640

ماخذ : معاونت آمار و اطلاعات ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز

منابع

-        بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

-        مرکز آمار ایران

-        حیدری، خلیل و چراغی داود (1381) : بررسی سهم ضایعات و قاچاق گندم در امنیت غذایی خانوارهای ایرانی ، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی ، مجموعه مقالات همایش قاچاق کالا

-        سایت اینترنتی سازمان خوارو بارو کشاورزی سازمان ملل متحد  FAO))

-          http://www.shabanews.ir/Nsite/FullStory/?Id=1096    -

---

سپهری ،سید کریم (1381):تحقیق پیرامون ابعاد اقتصادی پدیده ی قاچاق مشکلات موجود و را های مقابله با آن ، وزارت امور اقتصادی و دارایی [1]

1- حیدری، خلیل - چراغی، داود. (1381) «بررسی عوامل مؤثر بر قاچاق کالا در ایران با تأکید بر نقش یارانه ها و برآورد حجم قاچاق منتخبی از کالاهای اساسی خوراکی». مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی - مجموعه مقالات همایش قاچاق کالا

[3]      http://www.asriran.com/fa/pages/?cid=69253 - سایت تحلیلی خبری عصر ایران به نشانی :