زندگی شهری در دبی
عنوان مقاله : زندگی شهری در دبی
نویسنده : دکتر حبیب اله فصیحی
منتشر شده در نشریه رشد آموزش جغرافیا شماره 86 بهار 88 صص 52-45
مقدمه
زندگی شهری در کرانه جنوبی خلیج فارس نه تنها استمرار و تکامل شیوه های دیرین زندگی مردمان این سرزمین ها نبوده بلکه با جهشی ناگهانی به گونه ای کاملا متفاوت از گذشته سازمان یافته و شکل گرفته است . تحولات اقتصادی و سیاسی دهه های اخیر شیوه غالب زندگی گذشته را که کوچ نشینی با سازمان قبیله ای و دیر آشنایی با دنیای خارج بوده ناگهان به نوعی از شهرنشینی شبه مدرن سوق داده است . این تحولات ، زندگی قبیله ای قرن های هجدهم و نوزدهم و نیمه نخست قرن بیستم را که محیطی آکنده از دشمنی ها ، جنگ ها و توطئه ها فراهم آورده بود به موجودیت های سیاسی نیمه مستقل تبدیل نمود و نقش آفرینی قدرت های خارجی نیز مزید بر علت گردید تا قبایل گذشته موجودیت های سیاسی کنونی را تشکیل دهند و متعاقب آن الگوهای ویژه ای از شهر و زندگی شهری را عرضه نمایند .
با توجه به خصیصه های متمایز چهره و ساختار شهرها در کشور امارات عربی متحده و الگوهای متمایز زندگی شهری در آن ها که نمونه های آشکارتر آن در بندر دبی متجلی است ، بر آن شدیم تا با بهره گیری از تجربیات و مطالعات و نیز مشاهدات خود طی دو سال زندگی در این شهر ، دورنمایی از این ویژگی ها را در قالب مقاله اخیر ارائه نماییم .
امارات عربی متحده و شیخ نشین های آن
کشور امارات عربی متحده [1] فدراسیونی متشکل از 7 امارت ابوظبی[2] ، دبی [3] ،شارجه [4] ، عجمان [5] ، ام القوین [6] ، راس الخیمه [7] و فجیره [8] است که با مساحتی در حدود 83600 کیلومتر مربع و جمعیتی حدود 4106000 نفر در کرانه جنوبی خلیج فارس قرار گرفته اند . [9] همه این امارات با دریا مجاورت داشته و شهر مرکزی هر کدام از آن ها در کنار دریا قرار گرفته است . کرانه های این کشور در مجاورت خلیج فارس که بیش از 640 کیلومتر طول دارد ، دندانه دار و ماسه ای است و خورها و شبه جزایر فراوان مرجانی و ماسه ای و ژرفای کم آب از مشخصات آن بشمار می رود . فقدان منابع آب شیرین وخاک های کشاورزی و وجود پهنه های وسیعی از بیابان های ماسه ای خشک،موجبی برای زندگی در مناطق داخلی این سرزمین باقی نگذاشته و مراکز تجمع جمعیت همه بصورت مراکز بندری ظاهر شده که با اقتصادی مبتنی یر استخراج نفت ، فعالیت های بندری و بازرگانی ، اقتصاد گردشگری و منابع صید به حیات خود ادامه می دهند . به این ترتیب یکی از مشخصات این امارات ، تک شهری بودن آن هاست . صید و تجارت مروارید که دیر زمانی در این سرزمین ها رونق داشت امروزه با فعالیت های جدید به دحالت رکود افتاده است .
شکل شماره 1 . موقعیت کشور امارات عربی متحده و امارات آن
از دید تاریخی این سرزمین طی قرن ها تابع ایران یا عمان بوده است . در دوران هخامنشیان ، پارتیان ، ساسانیان جزء ایران بوده و در دوران دیلمیان ، سلجوقیان ، غزنویان ، صفویان و افشاریان میان ایران و حکام عربستان خاوری تقسیم شده بود . [10] نادر شاه افشار دو تن از عرب های بوشهر را به عنوان والی کرانه های خلیج فارس منصوب نموده و به این طریق کنترل خود را اعمال می نمود . با مرگ نادر شاه، سایه تهدید وهابیان عربستان در اوایل قرن 19 بر این سرزمین ها گسترده شد. با حمله انگلستان در سال 1819 و به موجب قرارداد صلح متعاقب آن در سال 1820، این سرزمین از حالت جولانگاه نامشخص قبیله های جداگانه خارج شده و به طور رسمی به حکومت های وابسته به بریتانیا تحت عنوان امارات متصالحه ( صلح کننده ) تبدیل گردید .
تا دهه 1950 مرزی میان این شیخ نشین ها وجود نداشت و قلمرو شیوخ به گونه ای مبهم در تداخل بودند . کشف ذخائر نفتی و دادن امتیاز استخراج به شرکت های نفتی از سوی حاکمان ، مشخص کردن پیرامون قلمرو هر یک از آنان را از راه تعیین کردن مرز که کاری بس دشوار پیچیده بود ، ضرورت بخشید. چرا که حدود سرزمین های مورد ادعای هر حکومت با حدود وابستگی های قبیله ای بومیان هماهنگی نداشت . در نظر گرفتن همه این ادعاها ، نقشه سیاسی این سرزمین را به گونه شگفت انگیزی پیچیده و درهم ساخته است . چنانچه هفت امیر نشین به بیش از بیست قطعه جدا از هم و متداخل و منطقه های وابسته و دست کم سه منطقه بیطرف تقسیم شده اند .[11] آخرین مرحله از دگرگونی نمای سیاسی این سرزمین در سال 1971 صورت گرفت که بدنبال خروج انگلستان از خلیج فارس ، هفت شیخ نشین فدراسیونی را بوجود آوردند که امارات عربی متحده نام گرفته است .
دبی ، پایتخت اقتصادی امارات
قدیمی ترین آثار مکتوب ( 1095میلادی ) دبی را به عنوان مرکز صنعت مرجان معرفی کرده اند و برخی اسناد حکایت از آن دارند که دبی در سال 1799 بوجود آمده است[12] . این شیخ نشین تا سال 1833 وابسته به ابوظبی بود و تیره آل بو فلاسه [13] از قبیله بنی یاس در آن استقرار داشتند . در این سال آل مکتوم از نیای بنی یاس ابوظبی را ترک نموده و دبی را بی هیچ مقاومتی از ابو فلاسه تحویل گرفت . این تیره با ریاست شیخ مکتوم بن بوتی نفوذ خود در اطراف خور دبی گسترش داد و موجب کشمکش با قبایل اطراف گردید. بطوری که دبی از سال 1886 تا 1894 صحنه زد و خوردهای داخلی شیوخ آل مکتوم قرار گرفت . در سال 1892 شیخ راشد بن آل مکتوم قراردادی را با انگلستان امضاء نموده و دبی را تحت الحمایه بریتانیا قرار داد.کشمکش قدرت میان خاندان مکتوم تا زمان تشکیل فدراسیون امارات در سال 1971ادامه داشت .
در اواسط قرن 19 دو فاجعه در این امارت بوقوع پیوست : اولی آبله 1841و دیگری آتش سوزی سال 1894 که بیش تر خانه ها را سوزاند . اما در هر صورت موقعیت ممتاز جغرافیایی و سیاست های شیخ مکتوم سبب جلب بازرگانان از سرزمین های اطراف بویژه از بند لنگه و شارجه به آن شد . نزدیکی به هند نیز موجبات مهاجرت بسیاری از تجار هندی به آن را فراهم آورد لیکن بحران جنگ جهانی اول و رکود بزرگ اواخر دهه 1920 موجب آسیب و افول آن گردید.
اکتشاف و استخراج نفت، کارگران مهاجر و شرکت های نفتی را با این سرزمین سرازیر ساخت . غالب کارگران مهاجر را اتباع هندی و پاکستانی تشکیل می دادند . به دلیل این مهاجرت ها ، جمعیت دبی طی سال های 1968 تا 1975 سه برابر افزایش پیدا کرد .[14]
دبی با بهره مندی از درآمد نفت و تجارت به رشد خود ادامه داده و با جنگ های داخلی لبنان ، مهاجرینی از این کشور را نیز در خود پذیرفت . از سال 1979 با تشکیل مناطق آزاد اقتصادی ، شرکت های خارجی زیادی در دبی مشغول فعالیت شدند . در جریان جنگ عراق با ایران و با کویت نیز شرکت های خارجی بسیاری تجارت خود را به دبی انتقال دادند . افزایش قیمت نفت پس از تهاجم عراق به کویت هم دبی را یه سمت ایجاد مناطق آزاد زیادتر سوق داد و بدنبال آن اهتمام زیادی در جلب گردشگران صورت گرفت . همراهی همه این عوامل، امروزه دبی را به کانون بزرگ معاملات تجاری تبدیل و به صورت یک شهر مهم و مدرن در منطقه درآورده که به هیچ وجه با گذشته قابل قیاس نیست .
امارت دبی با مساحتی در حدود 67340 کیلومتر مربع در ساحل شمال شرقی کشور امارات عربی متحده واقع شده و حدود 16 متر از سطح آب های آزاد ارتفاع دارد . بندر دبی در فاصله 25 درجه و 27 دقیقه شمال خط استوا و 56 درجه و 31 دقیقه شرق نصف النهار مبدا قرار گرفته است .
دبی در بیابان عربستان قرار داشته و چشم انداز جغرافیایی اطراف این شهر مشتمل بر تپه های ماسه ای است . ساحل شرقی دبی را گنبدهای نمکی در بر گرفته اند و در جنوب بیابان های شنی غالب هستند . تپه های ماسه ای شرق به سبخه [15] موسومند و در جنوب شرق به تلماسه های نواری منتهی می شوند . در نواحی دورتر شرقی تپه های ماسه ای بزرگ تر بوده و به دلیل وجود اکسید آهن گاه به رنگ قرمز می گراید . بیابان ماسه ای در طول مرزهای حتا [16] و عمان به کوه های هاجر غربی ختم می گردد . این کوه ها در برخی مناطق بیش از 1300 متر ارتفاع داشته و بریده بریده و به دلیل هوازدگی دارای سنگ های خرد شده زیادی هستند .
دبی دست کم 120 کیلومتر از کمربند زلزله خیز زاگرس دور بوده و بنابر این از جاهای در معرض خطر زلزله بشمار نمی رود . همچنین کارشناسان بر این باورند که هیچگونه سونامی دبی را تهدید نمی کند زیرا آب های خلیج فارس برای ایجاد سونامی های خطرناک عمق کافی ندارند .
طرح های تثبیت شن های روان با ایجاد کمربندهای کاشت گیاه و کاشت درختان نخل که با سیستم آبیاری قطره ای مشروب می شوند در همه اطراف شهر و بویژه در طول همه جاده ها به مورد اجرا گذاشته شده اند .
شکل شماره 2 اجرای طرح های تثبیت ماسه های روان با آبیاری قطره ای در امتداد چاده ها
گیاه سنبل[17]در سبخه در شرق دبی دیده می شود و درختان اقاقیا[18] ، قاف [19]و انگور روباه بیابان[20] در دیگر جاها رشد می کنند . گونه های خاصی از نخل و نیم [21],گونه های وارد شده ای هستند که نظیراکالیپتوس در پارک های طبیعی دبی وجود دارند . دبی در یک مسیر مهاجرتی بین اروپا و افریقا ، بیش از 320 نوع پرنده مهاجر را در پاییز و زمستان در خود می پذیرد . آب های مجاور دبی زیستگاه بیش از 3000 نوع ماهی بویژه هامور است . [22] دبی دارای آب و هوای گرم با رطوبت نسبی بالا ( متوسط 60 درصد ) و بارش کم ( متوسط 100 میلی متر ) بوده و در بیش از 4 ماه از سال حداکثر دما از 40 درجه سانتیگراد فراتر می رود .
بر اساس آمارهای مرکز آمار دبی ، در سال 2006 ، جمعیت این امارت 1422000 نفر شامل 1073000 مرد و 349000 زن بوده است . یک چهارم این جمعیت را افراد ایرانی تبار یا مهاجرین ایرانی مقیم تشکیل می دهند . 51 درصد از اتباع هند ،19 درصد فیلیپینی و چینی 16درصد پاکستانی و9درصد بنگالی هستند و غربی ها تنها 3 درصد جمعیت را تشکیل می دهند[23]. رشد جمعیت این امارت بسیار بالاست . جمعیت دبی از 1200 نفر در سال 1822 به 10000 نفر در اوایل قرن 20 و 20000 نفر در اواسط این قرن رسید و از آن پس رشد بسیار سرسام آوری را به شرح جدول زیر تجربه کرده است .[24]
سال | جمعیت (هزار نفر ) |
1954 | 20 |
1968 | 59 |
1975 | 183 |
1985 | 370 |
1905 | 674 |
2006 | 1204 |
از آنجا که دبی بعد از رواج وسایل نقلیه موتوری بوجود آمده ، شالوده ساختار و بافت شهری آن بر اساس خیابان کشی های شطرنجی برای تردد اتومبیل شکل گرفته است . در بخش های قدیمی تر، خیابان ها کم عرض و باریک اما شبکه معابر متراکم است . برعکس در بافت های جدید خیابان ها عریض تر و به فاصله بیش تری از یکدیگر کشیده شده اند . وجود مساجد در جای جای شهر که پاره ای با معماری باشکوه بنا شده و با هزینه دولت اداره می گردند ، شاید تنها نشان فرهنگ دینی بر چهره شهر باشد . در عین آزادی مذهب ، رعایت شئونات مذهب اسلام الزامی است و از این رو مشروب فروشی ها در انظار عمومی اجازه فعالیت ندارند.
جدائی گزینی طبقاتی در شهر به شکل بارزی مشهود بوده اروپائیان و بومیان متمول در بخش های ویزه ای از جمیرا در منازل ویلایی مجلل و مشرف به ساحل زندگی می کنند . ولی چهره عمومی سکونتگاه ها به صورت مساکن آپارتمانی می باشد . آپارتمان های قدیمی تر بخش های مرکزی دو هسته شهری امروزه محل اسکان کارگران مهاجر و پاره ای خانوارهای فقیر بوده و رنگ و رو رفته و فقیر می نمایند . بخش مسکن در سال های اخیر از تورم بسیار بالا برخودار بوده و رشدسرسام آور اجاره و قیمت ساختمان ، مسکن را به یک معضل جدی تبدیل نموده است .
در دبی اختلاطی از سبک های معماری در ساخت بناها مشاهده شده و در ساخت و سازهای جدید به زیبایی بنا توجه خاص معطوف می گردد . طرح ها بلند پروازانه ساختمانی از جمله احداث برج عظیم دبی به ارتفاع 540 متر و احداث هتل برج العرب در کنار معماری سنتی در جمیرا ویلیج از نمونه های قابل ذکر در این زمینه می باشند .
شکل شماره بهره گیری از شیوه های معماری سنتی ( جمیرا ویلیج ) در کنار الگوهای مدرن ( برج العرب )
رشد شهر برنامه ریزی شده و فضاهای مورد نیاز در محل های مناسب پیش بینی شده اند . بجز موضوع پارکینگ که در برخی بناهای گذشته به آن توجه نشده و مشکلی جدی برای خانواده ها بوجود آورده است ، سایر فضاها به اندازه مورد نیاز وجود دارد . پوشش سبز و پارک به میزان متناسب ایجاد شده و از آبیاری قطره ای جهت آبیاری آن ها استفاده می شود . استفاده از غالب فضاها از جمله پارک ها مستلزم پرداخت هزینه بالایی است که امکان استفاده را از طبقات پایین سلب می نماید .
خور دبی با جهت شمال شرقی جنوب غربی از میان شهر دبی عبور کرده است. بخش شرقی خور، هسته شهری دیره [25] را تشکیل می دهد که در شرق به شارجه و در جنوب به العویر[26] محدود می گردد . فرودگاه بین المللی دبی در دیره واقع شده و پالم دیره [27] ، شمال دیره در مجاور خلیج فارس را در برمی گیرد . هسته غربی مشتمل بر بردبی[28] بوده و توسط ابوظبی محصور می شود . غالب املاک و مستغلات دبی که در سال های اخیر در معرض رشد شگفت بوده اند در این بخش و در امتداد بزرگراه شیخ زاید قرار گرفته اند .پرت رشید [29] ، جبل علی [30]، برج العرب [31]، پالم جمیرا [32]، و منطقه آزاد بیزینس بی[33] در این قسمت قرار دارند . بزرگراه شیخ زاید و بزرگراه امارات دو شاهرگ ارتباطی دبی هستند که از دبی به سمت ابوظبی امتداد دارند . دو هسته دیره و بردبی بوسیله چهار گذرگاه : پل مکتوم [34] ، پل قرهود [35] ، پل جدید شناور العائم و تونل شندغه [36] به هم مربوط می شوند . از اواسط سال 2007 به موجب طرحی به منظور کاهش ترافیک در محور های معین از خودروهایی که از برخی مسیرها عبور کنند برای هر عبور 4 درهم عوارض اخذ می گردد . به این ترتیب که راننده با پرداخت مبلغی اقدام به خرید و نصب یک برچسب الکترونیکی روی شیشه خودرو می نماید . دستگاه های الکترونیکی نصب شده در مسیرها با عبور خودرو، برچسب را قرائت و عوارض تعیین شده را کسر می نمایند .
زبان رسمی عربی است اما غالب جمعیت می توانند به انگلیسی نیز تکلم نمایند . دین رسمی اسلام و پیروان مذهب تسنن در اکثریت می باشند. 95 درصد مساجد توسط دولت ساخته شده و اداره می گردد . امامان مساجد نیز توسط حکومت انتخاب و استخدام می شوند . در همه مساجد در 5 وقت شبانه روز نماز جماعت برپا شده و صدای اذان در 6 نوبت از بلندگوی مساجد پخش می گردد . صبح های جمعه با برگزاری نماز جمعه در مساجد بزرگ ، شهر چهره کاملا تعطیل به خود می گیرد .خطبه های نماز از سوی حکومت به امامان جمعه ابلاغ شده و در همه جا یکسان می باشد .
مهم ترین مرکز مذهبی شیعیان دبی مسجد امام حسین (ع) است که تحت نظر ولی فقیه در ایران اداره شده و نماینده ایشان هماهنگی برنامه های مسجد و برپایی نماز جماعت و جمعه را عهده دار هستند . در این محل به مناسبت های مذهبی شیعه مراسم و آداب مذهبی برگزار و محل تجمع و ملاقات دوست داران اهل بیت (ع) است . این مرکز در جوار بیمارستان ایرانی و کنسولگری جمهوری اسلامی و بخشی از خانه های سازمانی دولت ایران ، فضایی آشنا برای ایرانیان مقیم و مهاجرین ایرانی و نیز شیعیان ملیت های دیگر است و فعالیت های فرهنگی متعددی در آن صورت می پذیرد . لاری ها و گراشی های مقیم امارات نیز از قدیم در دبی حسینیه هایی داشته و فعالیت می نموده اند . نیز شیعیان سایر کشورها مثل پاکستان ، بحرین ، و لبنان برای خود مساجد و حسینیه های جداگانه دارند و علاوه بر مساجد متعدد متعلق به اهل تسنن که در جای جای شهر گاه با معماری باشکوهی ساخته شده و خود نمایی می کنند مساجدی از شیعیان نیز در فضای شهر وجود دارد . فعالیت مذهبی غیر مسلمانان هم آزاد است و کلیساها و کنیسه هایی نیز در شهر فعالیت می کنند .
شکل شماره 3 مجموعه مسجد امام حسین (ع) ، کلینیک بیمارستان ایرانیان و منازل سازمانی دولت ایران
تولید ناخالص داخلی دبی در سال 2006 ، 46 میلیارد دلار بود که درآمد حاصل از نفت و گاز تنها 3 درصد آن را تشکیل می دهد . گفته می شود که دبی روزانه 240 هزار بشکه نفت تولید کرده و تنها 2 درصد از درآمد گاز کشور عاید این امارت می گردد . ذخایر نفتی دبی بشدت کاهش پیدا کرده و پیش بینی می شود که تا 20 سال آینده به پایان برسد . [37]
دو هسته شهری دبی از قدیم بنادر بزرگی برای واردات و صادرات مجدد کالا بوده اند . از این رو مهم ترین مراکز مالی و پولی دبی در این ناحیه بندری استقرار یافته است . خیابانی که به خیابان بانک شهرت دارد محل استقرار شعبات بزرگی از بانک های دولتی و خصوصی داخلی و خارجی است . و عمده فضای کنار خیابان به این فضاها اختصاص دارد . بانک ملی ایران و بانک صادرات ایران نیز شعبات متعددی(3 شعبه بانک ملی و 5 شعبه بانک صادرات ) در دبی دارند که شعباتی از هر کدام در این خیابان واقع شده است .وسعت معاملات مالی و گردشگری موجب استقرار موسسات بزرگ صرافی در دبی شده که در جای جای خیابان های دبی مراکز متعددی از آن ها جلب توجه می کند.
مراکز تجاری دبی دو گونه اند : بخش تجارتی قدیم و فروشگاه های زنجیره ای مصرفی بزرگ در بافت های جدید شهر . بخش تجارت سنتی شهر که مشتمل بر دو قلب تجاری دیره و بردبی است بصورت مراکز عمده فروشی و پاره ای خرده فروشی در جوار اسکله های قدیم مجاور خور شکل گرفته اند و تنها بخش ناچیزی از آن حالت بازارهای مسقف دارد . مینا بازار مرکز تجارت هسته بر دبی و بازارهای مرشد و نایف مراکز سنتی در هسته دیره هستند . شرکت های بزرگ تجاری در دو سوی گذرگاه ها و خیابان های باریک و پرتردد و شلوغ این مراکز محل واردات و صادرات مجدد کالا از اقصی نقاط جهان به بازارهای کشورهای پیرامون و بویژه ایران است . هر کدام از این مراکز عمده فروشی دارای انبارهای بزرگ کالا در پیرامون شهر می باشند . در میان این مراکز عمده فروشی ، مغازه های خرده فروشی محل عرضه کالاهای مورد نیاز مسافران و گردشگران است .
جدایی گزینی عملکردی محدودی در مکان یابی مراکز تجاری مشهود است . مراکز عرضه لباس و پارچه در بخش های مشخصی از مینا بازار و بازار مرشد قرار دارند . طلا و جواهر فروشان در بخش معین دیگری تحت عنوان سوق الذهب مستقر می باشند . صنف رایانه و الکترونیک در فسمت پایانی خیابان خالد و پاساژهای کامپیوتر پلازا ، وای فای کامپیوتر و قسمتی از پاساژ الخلیج تمرکز دارند . بازار ماهی فروشان در جوار خور به سبک امروزی ساخته شده است . کلیه فعالیت های آلاینده به خارج شهر ( منطقه العویر ) انتقال یافته و همچنین تعمیرگاه ها و نمایشگاه های خودرو در این قسمت قرار دارند . بازار مرکزی میوه و تره بار نیز در منطقه العویر ساخته شده و انبارها و سردخانه های بزرگی دارد . در این بازار هر گروه از میوه و تره بار در محوطه مسقف بزرگ ویژه ای عرضه شده و از تراکم و ازدحام در یک بخش جلوگیری به عمل آمده است .
مراکز تجاری جدید بصورت فروشگاه های مجلل بزرگ و عمدتا زنجیره ای ساخته شده و امروزه بیش تر خریدهای روزمره خانواده ها ،مسافران و گردشگران از این نوع فروشگاه ها تهیه می شود . مرکز بزرگ تجاری اصلی دبی سیتی سنتر [38] نام دارد که مجموعه ای عظیم از فروشگاه های بزرگ ، رستوران ها ، و سینماها را شامل می شود و دارای چهار پارکینگ بزرگ طبقاتی رایگان است .
کارفورها[39] سوپرمارکت های بزرگی هستند که یک شعبه بزرگ از آن ها در سیتی سنتر و شعب دیگر آن در محلات دیگر دبی و همچنین سایر امارات و کشورهای دیگر حوزه خلیج فارس وجود داشته و مرکز اصلی تامین مایحتاج عمومی و کالاهای مصرفی بشمار می روند . سبک چیدمان کالاها در همه شعب تقریبا یکسان می باشد . سوپر مارکت های زنجیره ای دیگری که جنبه خیریه نیز دارند به نام جمعیه الاتحاد [40] در نواحی مختلف دبی و امارات دیگر شعبه داشته و بطور شبانه روزی فعالیت می کنند . هایپر مارکت های زنجیره ای موسوم به لولو [41] متعلق به هندی هاست و بیش تر مشتریان آن را هندی ها تشکیل می دهند . دی تو دی [42] فروشگاه های زنجیره ای متعلق به ایرانیان و محل عرضه کالاهای مصرفی و پوشاک، به دلیل فارسی زبان بودن خدمه ، محل خرید گردشگران و مسافرین ایرانی است . امارات مال [43] مرکز بزرگ تجاری با فروشگاه های مجلل خود غالبا پذیرای گردشگران است ومرکزی نیز برای اسکی روی یخ در آن جهت ورزش و وقت گذرانی وجود دارد . ابن بطوطه مال[44] مرکزی تجاری است که در کیلومتر 30 بزرگراه شیخ زاید به طرف ابوظبی بنا شده است . بنای این مرکز از سفرنامه ابن بطوطه الهام گرفته شده و با توجه به سفرهای این گردشگر به ایران ، مصر ، اندلس ، و ........، معماری سنتی هر قسمت در بنا به خدمت گرفته شده و فرهنگ و ابداعات مسلمانان و سوابق علمی دیرینه این بلاد را در نجوم و علوم دیگر به نمایش می گذارد . مدل هایی از ابزار قدیمی استخراج آب و برخی آلات نجوم و فیزیک از جمله مواردی است که در آن جلب نظر می نمایدو زندگی و شرح حال برخی از دانشمندان جهان اسلام بصورت کتیبه های زیبایی در آن به نمایش درآمده اند .فستیوال سیتی مرکز تجاری دیگری با چند فروشگاه بزرگ از جمله یک نمایشگاه بزرگ کالاهای الکترونیک و لوازم خانگی است . مرکز تجاری برجمان با فروشگاه های متعدد و مجلل خود مرکز عرضه پوشاک و کالا به گردشگران و طبقات بالای جامعه است . مرکز تجاری الخلیج و کامپیوتر پلازا محل عرضه ابزار رایانه ، موبایل و تجهیزات الکترونیکی است . مرکاتو مرکز خرید مجلل دیگری برای طبقات بالای اجتماع می باشد . وافی سیتی [45] مرکز تجاری دیگری است که سالن اصلی آن به سبک اهرام مصر ساخته شده است . مزایا سنتر مرکز تجاری زیبای دیگری است که بخاطر استقرار یک شعبه بزرگ از رستوران ایرانی دانیال نزد ایرانی ها شناخته شده است .
مدیریت شهری دبی همواره بر برپایی نمایشگاه ها اهتمام ورزیده و فضاهای نمایشگاهی دایمی در کنار فرودگاه پیش بینی شده و محل برپایی نمایشگاه های متعدد از جمله نمایشگاه تولیدات الکترونیکی و رایانه ای است . در فضای نمایشگاهی دیگری که در 30 کیلومتری دبی در کنار بزرگراه امارات بنا شده و دهکده جهانی [46] نامیده می شود هر سال به مدت 3-4 ماه ،کشورهای مختلف تولیدات محلی خود را عرضه می دارند . جالب است که بناهای این مجموعه برای هر کشور بر اساس نمادها و الگوهای یک یا جند بنای تاریخی خاص هر کشور شبیه سازی شده اند . برای مثال فضای متعلق به ایران به سبک ارگ بم ساخته شده است . در یک فضای دیگر نمایشگاهی و تجاری که در خارج از شهر در منطقه العویر بنا شده و به بازار چینی ها شهرت دارد فروشگاه هایی در دو سوی یک سالن طولی مسقف ، محل عرضه تولیداتی از کشورهای مختلف و بویژه چین است .
الگوی اصلی حمل و نقل در دبی، استفاده از خودر وهای شخصی است . شهر یک قرن بعد از اختراع اتومبیل رشد یافته و سیاست عمومی تا حال بر مبنای گسترش جاده و خیابان و تشویق به استفاده از خودرو شخصی بوده است . این سیاست علیرغم وجود و گسترش خیابان های عریض چند بانده امروزه مشکلات عدیده ای بوجود آورده که راه بندان ها و ترافیک سنگین بدیهی ترین آن هاست . کمبود فضای پارک اتومبیل از مشکلات دیگر است . با وجود دریافت عوارض زیاد[47] برای پارک کنار خیابان یا در پارکینگ های طبقاتی ، که بطور تصاعدی به تناسب زمان پارک افزایش می یابد برای پیدا کردن فضای پارک باید وقت زیادی صرف شود . دریافت عوارض در برخی مسیرها و سختگیری در اعطا گواهینامه رانندگی از جمله تدابیری است که برای ممانعت از افزایش خودروهای شخصی اندیشیده شده در عین حال پروژه های بزرگ برای توسعه معابر همواره در دست اجراست . در دبی تمامی خودروها اجبارا هر سال معاینه فنی شده و مالکیت خودرو تا رفع کامل نواقص و پرداخت بیمه و عوارض تمدید نمی شود و در صورت تصادف جدی و آسیب دیدگی شاسی ، خودرو از رده مصرف خارج خواهد شد . با وجود گرانی سوخت[48] گرایش به استفاده از خودروهای پرمصرف است .
تاکسی رانی دبی بصورت شرکت های بزرگ دولتی و شخصی است و تاکسی های خودراننده در آن وجود ندارد . بعد ار 5 سال خودروی جدید جایگزین خودرو قدیمی می شود . تاکسی ها بصورت دربست و همه مجهز به تاکسیمتر بوده و حتی در حالت توقف در چهارراه ها نیز کرایه محسوب می کنند . ورودی تاکسی های معمولی 3 درهم و تاکسی های فرودگاه 13درهم است . تاکسی های آبی بر روی خور دبی مسافرین را بین دو ایستگاه در دو هسته دیره و بردبی جابجا می کنند و برای هر مسافر یک درهم کرایه دریافت می نمایند .
کرایه اتومبیل از آژانس ها مستلزم ارائه گواهینامه بین المللی و گذرنامه و ویزاست و حداقل 100 درهم برای یک سواری در شبانه روز است .
سیستم اتوبوسرانی دبی 69 مسیر را پوشش داده و در سال 2006 بیش از 90 میلیون مسافر را جابجا نمود . ورودی هر مسافر در کوتاه ترین مسیرها 5/1 درهم است .
شکل شماره جابجایی مسافرین بین دو هسته بردبی و دیره با استفاده از تاکسی های آبی
فرودگاه بین المللی دبی یکی از بزرگ ترین و مجهزترین فرودگاه های منطقه بوده و در رتبه هفدهم فرودگاه های جهان قرار دارد . این فرودگاه دارای دو ترمینال بوده و ترمینال سوم آن نیز در دست احداث می باشد . در سال 2006 ، 230 هزار پرواز از این فرودگاه انجام و 28 میلیون مسافر از طریق آن جابجا شده اند . [49]
پروژه مترو دبی با 89/3 میلیارد دلار هزینه از سال 1986 در دست ساختمان است که در سال 2009 به بهره برداری رسیده و تا سال 2012 تکمیل خواهد شد . خطوط مترو 70 کیلومتر طول و 43 ایستگاه داشته که 33 ایستگاه آن هم سطح و 10 ایستگاه بصورت زیر زمینی است .
در سال 2006، 88 مدرسه دولتی و 132 مدرسه خصوصی در دبی وجود داشت و13 هزار معلم در آن ها به تعلیم و تربیت160 هزار دانش آموز مشغول بودند[50] . زبان اصلی در مدارس دولتی عربی است و انگلیسی نیز به عنوان زبان دوم تدریس می شود دربعضی مدارس خصوصی که متعلق به اتباع مهاجر دیگر کشورهاست تدریس به انگلیسی صورت می گیرد .
جمهوری اسلامی ایران نیز دارای 8 مجتمع آموزشی در کشور امارات بوده و حدود 4500 دانش آموز ایرانی را تحت پوشش نظام تعلیم و تربیت ایران قرار می دهد . در دبی 5 مجتمع آموزشی متعلق به دولت ایران وجود دارد . که در هر کدام دارای دانش آموزانی از پیش دبستانی تا پیش دانشگاهی هستند . معلمین شاغل به کار در این مدارس از سوی وزارت آموزش و پرورش ایران اعزام می گردند . تدریس برخی کتب درسی امارات از جمله کتاب های علوم اجتماعی که مشتمل بر مباحث جغرافیایی ، تاریخی و اجتماعی است ، در کنار دروس رسمی الزامی است .
شکل شماره نمای بیرونی یکی از مدارس جمهوری اسلامی ایران در دبی
حدود 10 درصد جمعیت تحصیلات دانشگاهی دارند . برخی از شعب دانشگاه های خارجی از جمله دانشگاه آزاد اسلامی ، دانشگاه پیام نور و دانشگاه شیراز از ایران و دانشگاه هایی مثل : موسسه علوم و تکنولوژی بیرلا[51] ، کالج امریکایی دبی [52]، دانشگاه امریکایی در دبی [53] ، دانشگاه فلانگنگ [54] در دبی فعالیت دارند .
شکل شماره نقشه محلات مرکزی
[1] -United Arab Emirates
[2] -َAbu Dhabi
[3] -Dubai
[4] - Sharjah
[5] - Ajman
[6] - Um Al Qaiwin
[7]- Ras Al Kheimah
[8] - Fujairah
[9] - file ://United Arab Emirates _ Wikinedia the free encyclopedia
- مجتهد زاده پیروز : خلیج فارس کشورها و مرزها ، انتشارات عطایی ، چاپ اول 1379 –ص 339[10]
- منبع قبلی ص 337[11]
[12] - Al-Bakri Abu Abdعllah : Book of Geography , Caorio Balbi 1580
[13] -Al Abu Falasa
[14] -Christopher Davidson ; The Emirates of Dubai &Abu Dahbi , construction Roles in the International System
[15] - Sabkha
[16] - Hatta
[17] - hyacinth
[18] -acacia
[19] - ghaf
[20] -desert fox
[21] -neem
[22] -www.Wikipedia. the free encyclopedia
[23] - Statistical centre , Government of Dubai , :Dubai in figure 2006
[24] - Historic population statistics ( www. Ite.org/traffic/documents/AB00H5001.pdf)
[25] - Deira
[26] - Al Aweer
[27] - palm Deira
[28] - Bur Dubai
[29] - Port Rashid
[30] - Jebel Ali
یک منطقه آزاد اقتصادی که دارای اسکله های بزرگ بارگیری و باراندازی ، انبارهای بزرگ کالا ، نمایندگی شرکت های بزرگ و برخی صنایع است .
[31] - Burj Al Arab
یک هتل بزرگ تشریفاتی 60 طبقه که دو طبقه آن در زیر آب قرار داشته و به شکل ماهی ایستاده بصورت باشکوهی ساخته شده و در حال حاصر نماد شهر دبی است .
[32] - The Palm Jumeirah
جزایری مصنوعی که با پیشروی در خلیج فارس به شکل نخل ساخته شده و قسمت هایی از آن نیز در حال ساخت می باشد .
[33] Business Bay
[34] - Al Matoom Bridge
این پل هنگام عبور کشتی ها از دو طرف بلند می شود .
[35] - Gharhoud bridge
[36] - Shindagha tunnel
[37] - UAE oil and gas (www.uae.gov.ae/Goverment/oil-gas.htm)
[38] - City Centre
[39] -Carrefoure
[40] -Union Cooprative
[41] - Lu Lu Hypermarkets
[42] - Day To Day
[43] - Emirate Mall بازارچه امارات
[44] Bin Battooteh mallبازارچه ابن بطوطه
[45] - Wafi City
[46] - Global Village قریه العالمیه
[47] - در بخش مرکزی شهر هزینه پارک خودرو در ساعت اول 2 درهم ( معادل 5100 ریال ایران ) است و در ساعت های بعد بطور تصاعدی بالا می رود
[48] - در سال 1366 قیمت یک گالن ( واحد سنجش سوخت در امارات معادل حدود 4 لیتر ) بنزین معمولی حدود 9 درهم ( معادل 5500 ریال ) و نرخ گازوییل از آن بالتر بوده است .
[49] - Government of Dubai Statistic Centre
[50] -روزنامه همشهری امارات شماره 323، 18 مرداد 86 به نقل از گزارش اتاق صنعت و تجارت دبی
[51] - Birla Institute of Technology and Science
[52] - American University in Dubai
[53] - The American College of Dubai
[54] -University of Wollongong in Dubai
